KINH NGHIỆM XIN VIỆC Ở NƯỚC NGOÀI | LÀM Ở CANADA LÀ CỰC KHỔ? | LÀM CHỨC CAO Ở CANADA LÀ NHÀN RỖI? | BẠN KO CẦN LÀ NGƯỜI GIỎI NHẤT
Có nhiều bạn cũng thường hay nói với mình, hay nhiều người quen thói ở Việt Nam rồi nghĩ quản lý bên này cũng giống như là ngồi chỉ tay 5 ngón, không cần biết cái gì hết, rồi để nhân viên làm hết, rất là sướng…
Cũng nhiều người như vậy, nói bên này bóc lột, bên Canada này làm việc cực quá, không có nhàn như Việt Nam, nó cũng từ quan điểm trước ra, mình chỉ có chia sẻ nhẹ nhàng thôi là : “Bạn không cần phải là người giỏi nhất, nhưng bạn phải biết rõ bạn đang làm gì và cuộc chơi nó như thế nào”
Kinh nghiệm xin việc ở nước ngoài – Ví dụ thứ 1:
khi mình còn làm President của Hội sinh viên Việt Nam ở trường Fanshawe College, rõ ràng chủ tịch – nghe có vẻ khoái lắm đúng hông, tưởng chừng như là chỉ cần giao hết việc cho mấy người ở dưới làm rồi ngồi đó chơi, hưởng công thôi, đúng không?… Thì đúng, ở bên này có người đã như vậy và đã ăn hết công của những người làm tình nguyện ở phía dưới, bởi vì cơ bản chủ tịch của hội sinh viên đó là tình nguyện viên chứ không được trả lương, và để lấy tiếng, lấy chức danh gì đấy trong lúc còn đi học. Nhưng mà nhiều người quên một điều đó là : mình vẫn phải biết cách quản trị con người, mình phải biết rõ về cuộc chơi nó như thế nào, làm thế nào để người khác không qua mặt mình, làm sao để đưa ra quyết định đúng đắn, tại sao phải đi hướng này chứ không phải hướng kia, tại sao chọn mua cái này để chuẩn bị chứ không phải cái kia, tại sao chọn món ăn này mà không chọn món ăn kia, ví dụ vậy…
Mình vẫn phải có những kinh nghiệm nhất định, cách nhìn nhận vấn đề và cách xử lý vấn đề nhất định thì mình mới quản trị được những thứ đấy; các bạn quên một điều là các bạn muốn chỉ tay 5 ngón bên này rất là khó. Các bạn muốn chỉ tay 5 ngón thì phải để người khác phục bạn, người khác nể bạn; chứ bạn không biết gì mà các bạn đòi chỉ tay 5 ngón, đòi sai người ta làm thì đâu được.
Tại sao bạn không cần phải là người giỏi nhất, mà bạn cần biết cuộc chơi nó như thế nào? Ví dụ cơ bản đi: lúc mà chuẩn bị lễ hội Tết cho Việt Nam bên này của trường dành cho tất cả mọi người (đặc biệt người Việt Nam), tất cả mọi người đều có thể tham gia bởi vì đó là Tết của châu Á (kể cả Tây cũng dc tham gia).
Team tụi mình sẽ phải chọn những món ăn để tham gia vào lễ hội đó, thì mình có cần phải là người nấu ăn giỏi nhất không ạ? Không. Nhưng mình sẽ là người quyết định thực đơn nó như thế này; mình sẽ chưng cầu ý kiến của tất cả mọi người rồi mình sẽ quyết định. Mình sẽ cân nhắc những món này với số tiền ở trên gửi xuống thì có hợp lí chi tiêu ko. Mình ko cần phải là người nấu ăn giỏi nhất, nhưng mình sẽ muốn mình hoặc những người mình tin tưởng nhất đi nếm thử đồ ăn, bởi vì bên đây căng thẳng lắm bạn. Nó hổng phải như Việt Nam: là nấu xong rồi ăn đâu các bạn.
Bên đây phải liệt kê thành phần trong đồ ăn là cái gì để người Tây hay những người nước khác ở Châu Á ăn, có đảm bảo hay không, có dị ứng gì hay không, phải liệt kê hết để người ta biết, rồi thử xem cái độ an toàn nó như thế nào; rất là nhức cái đầu bên này đó các bạn ạ.
Rõ ràng mình phải biết các hướng đi như vậy vơi tư cách là một người lãnh đạo, chứ không cần phải hơn thua là nấu ăn giỏi thì mới ý kiến được, mình sẽ chọn món và đúng với số tiền như thế nào, các bước chuẩn bị như thế nào và làm sao món ăn cho khoảng 300 người ăn là sẽ cần bao nhiều phần; chuẩn bị vận chuyển tới trường bằng cách nào, etc. Đó là cuộc chơi đó các bạn, nó nhức đầu vậy đó các bạn.
Rồi, mình có cần phải là người thiết kế giỏi nhất không? KHÔNG. Mình đâu cần phải là người vẽ, người thiết kế giỏi nhất đâu; nhưng mà team mình, mình rất tự hào bởi đó là những người giỏi, người nào việc nấy, người ta thiết kế rất là đẹp bởi vì người ta học chuyên ngành. Nhưng mà mình sẽ là người quyết định nó sẽ như thế nào, ổn chưa, nó có phù hợp với lễ hội hay không,v.v
Nhưng mà bạn phải biết tính toán định hướng chứ ko là ng khác rất dễ qua mặt bạn: vdu như bây giờ món đó 5 đồng mà người ta kê lên là 10 đồng, bạn có biết được không? Nếu bạn không có kinh nghiệm, nếu bạn không biết gì về kiến thức xã hội, rồi bạn cứ ngồi đó chỉ tay 5 ngón. Rồi tiền đâu ra? Tiền trường đổ xuống mà, tiền đâu ra nhiều dữ? Bạn phải biết điều đấy.
Ngoài ra, có những vấn đề như là : bạn không cần phải là người nấu ăn giỏi nhất, nhưng bạn phải biết cái giá lúc đó, ví dụ như xoài tăng giảm thất thường, mà mua trước làm thì không được vì sẽ mất vị ngon nếu để lâu, gần ngày diễn ra mua cũng được nhưng phải chấp nhận là giá có thể cao hoặc thấp khi gần đó mới biết, để bảo đảm được tươi, ngon. Đến việc, bạn phải tính mua đồ truyền thống của Việt Nam như thế nào, từ Việt Nam qua đây như thế nào, rồi nhờ ai ở VN lúc đấy để mua qua, rồi tiền bạc, biên lai như thế nào để gửi lại cho trường.
Có rất nhiều quy trình rất là nhiều định hướng bạn phải tính trong đầu, đấy là người lãnh đạo, bạn không cần phải là ngời giỏi nhất về khía cạnh nào đấy, nhưng ít nhất bạn phải biết nhiều thứ, nhiều vấn đề và định hướng về người ta, thì người ta mới nể. (thực ra còn nhiều thứ lắm, tài chính kế toán, quản lý đội nhóm, văn nghệ kiểm duyệt, quần áo, rồi phải chạy đi tìm mua vật dụng để làm game trong lễ hội hoặc đi bus đây đó để mua mấy đồ trang trí rẻ rẻ trên kijiji, v.v)
Nắm rõ công việc mình làm – Ví dụ thứ 2:
Lúc mà mình còn làm ở sân bay, mình quản lý luôn khâu vận hành (operations) và chuyên môn hoá vào quản lý bên kho bãi, suppliers và cả hệ thống retail và purchasing.
Ví dụ như sân bay có rất nhiều nhân viên để stock hàng lên kệ, mà sân bay quốc tế Toronto rộng lắm các bạn ạ, và rất là nhiều khu vực, từ khu vực này đến khu vực kia có thể cách nhau 10p hay 15p,20p thậm chí 30p đi bộ là bình thường, trong cùng một công ty thôi đó . Ví dụ, bạn là nhân viên của mình, bạn đi tới đó là 20p chỉ đi thôi đó, chứ chưa nói gì đến việc stock đồ cả; đi 20p, về 20p.
Nếu bạn chỉ tay 5 ngón :”xếp đồ đi… xếp đồ đi” xong rồi nó qua mặt bạn thì sao? Mình ví dụ cho bạn, thực tế luôn, nhân viên nó kêu là vì khách đông, đi tới đó cũng mất 45p, hoặc là stock đồ với số lượng hàng như vậy, nó đẩy hàng đến đấy, nó xếp lên đấy mất cỡ 1h30p hoặc là 2h, rồi nó quay về mất them 20p nữa. Bạn là lãnh đạo, bạn không có kinh nghiệm, bạn không biết thực tế nó ra sao, bạn không biết việc gì xảy ra trên thị trường bán lẻ trên sân bay thế nào, thì bạn có biết được nhân viên đang nói dối hay thật ko?
Nếu bạn có kinh nghiệm như mình thì bạn sẽ biết đó là nó đang ăn cắp thời gian của công ty, bởi vì mình đã có thời gian thử stock đồ, mình đã đi tới đi lui tính toán thời gian hết ở trong đó rồi, để mình có thể chỉ tay 5 ngón được, hay nói cách khác trong tiếng Anh là take leadership, chỉ đạo người ta, mình phải biết vấn đề rằng: đi đến đó chỉ mất 20p – maximum thôi, mà xếp đồ lên kệ chỉ mất 1h, hoặc là 45p; không thể nào hơn được hết, vì mình đã thử sắn tay áo lên làm để tính toán được chứ mình không có ngồi trong văn phòng mà biết được. Tại sao thời gian cho từng công việc nó quan trọng vậy? Vì một nhân viên làm việc 8 tiếng thì bạn phải làm sao để tối ưu hoá cái 8 tiếng đó của nhân viên chứ sao trả tiền mà để tụi nó qua mặt hay ngồi chơi dc. Nếu bạn chỉ biết excel, bạn chỉ biết ngồi trong văn phòng thôi thì bạn làm sao biết được cuộc chơi nó như thế nào, phải không?
Rồi, trong sân bay, mình làm về bán những mặt hàng về đồ ăn, thức uống cả bên nhà hàng và cả bán lẻ riêng – công ty mình thì có khoảng 12-13 nhà hàng trong sân bay, mỗi một một nhà hàng ở địa hình khác nhau. Khi mình làm quản lý thì mình phải đi lại, quan sát, suy nghĩ và tính toán. Mỗi nhà hàng có một địa hình, một đặc điểm khác nhau trong sân bay, tại sao nhà hàng này chỉ phục vụ được những món này? À vì địa hình và cách sắp xếp quy định trong sân bay là thế.
Cũng chính vì vấn đề này mà nó sẽ xảy ra sư khác nhau giữa người quan sát sát đi lại tính toán cuộc chơi trên sàn giao dịch thực tế trong sân bay, so với những người ngồi trên không biết gì hết, chỉ biết tính toán excel thôi – giống như 1 người sếp của mình từng làm, mọi người trong cuộc họp hay nói ổng là không biết gì ngoài excel, không biết gì ngoài cái bảng tính hết. Mình biết tại sao mọi người lại nói là như vậy, bởi vì ở ngoài đời nó khác bảng tính trên excel, ngoài đời khác với cái powerpoint bạn làm; nó không có đơn giản 1+1=2, bạn phải biết là cái nhà hàng bài trí ra sao, cái kệ hàng to nhỏ thế nào, xếp được bao nhiêu hàng, phải xếp làm sao cho đẹp mắt, tại sao cái kệ thứ 3 phải xếp những mặt hàng này, tại sao kệ thứ 1 lại xếp mặt hàng kia; nếu bạn không biết được cuộc chơi, liệu bạn có chỉ đạo nhân viên làm đúng được không, nhân viên có phục bạn không?
Phải làm được – Ví dụ thứ 3:
Mình đang làm General Manager (giám đốc vận hành) ở Dollarama – mình là người đứng đầu chịu trách nhiệm 1 cái siêu thị trong hệ thống gồm 1400+ siêu thị; thì mình phải kinh nghiệm tất cả mọi thứ, mình phải biết từ thu ngân, từ mua hàng, từ thiết kế những cái kệ hàng làm sao, tại sao tầng này có những món hàng nào, xếp làm sao cho đẹp mắt, rồi dùng những vật liệu gì để định hình; tại sao dùng những mặt hàng này, tại sao thay đổi những món hàng kia, mình đã có kinh nghiệm những việc này rồi, thì mình mới làm lãnh đạo được, chứ nếu không thì mình nói, ai nghe?
Cái việc nhỏ nhặt như là thu ngân đi, mình là giám đốc vận hành thì mình phải biết tại sao ở quầy thu ngân không được để máy tính cầm tay để bấm (1 ví dụ cơ bản thôi chứ nhiều lắm). Bởi vì, nếu bạn không ở đấy, nhân viên chỉ scan, rồi nó sử dụng máy tính bấm (ví dụ 11 đồng +12 đồng), rồi nó kêu khách hàng trả tiền mặt, xong nó lấy tiền mặt đút túi nó, rồi bạn không kiểm soát được, cho dù có camera đi nữa, bạn có ngồi bạn rảnh bạn coi camera khúc nào không? Bởi vì các bạn biết là hoạt động của camera, khi mà coi lại bên này á, để mà coi lại trong vòng 30p thôi, thì có rất nhiều frame, mà ngồi đó coi trong vô vọng mà chỉ có 30p thôi là bạn biết tốn bao nhiêu thời gian rồi. Đó là một cách để người ta qua mặt bạn rồi còn nhiều vấn đề trong 1 doanh nghiệp lắm. Vậy bạn có đủ kiến thức để kiểm soát ko?
Rất nhiều vấn đề trong khâu vận hành, khâu quản trị, khâu tính toán cuộc chơi, định hướng cho doanh nghiệp, cho nhân viên. Ví dụ, làm sao mình biết được việc stock hàng 1 dãy trong siêu thiẹu và với 1 xe hàng thì chỉ cần stock trong 1 tiếng? Vì mình đã có kinh nghiệm rồi, mình đã thử tự tay stock thử rồi, mặc dù, người ta kêu thằng này là: “ Giám đốc vận hành, là GM gì mà phải xếp hàng vậy trời?” Mình đã tự hoàn thành xe đẩy hàng đó trong vòng 45p, thì mình cho nhân viên là 1 tiếng đi, thì nhân viên có cãi lại được không ạ? Tất nhiên là không cãi được, vì mình làm được thì nhân viên cũng làm được. Thậm chí mình cho nhân viên dư thời gian nữa mà, thì mình phải làm được trước đã.
Tại sao mình biết cái vụ tính tiên, bởi vì mình đã từng làm thu ngân với thái độ học hỏi để biết những vấn đề đằng sau nó rồi, mình đã từng làm nhân viên rồi thì mình mới biết. Đó là những thứ mà bạn không cần phải là người giỏi nhất, nhưng bạn là người biết làm, biết cuộc chơi nó như thế nào, chứ mình không làm được, nhân viên sẽ cãi: “Ông làm được 1 tiếng không mà tôi làm”…
Đó là 3 ví dụ cơ bản nhất, còn rất nhiều câu chuyện đằng sau nữa, mà mình không có thời gian để mình kể.
Giờ mình sẽ nói thêm, tại sao mà mình phải chứng mà mình phải biết làm trước đã rồi mình mới bảo nó làm. Vì bên đây đó, nhân viên nó được quyền cãi bạn, cãi không phải là chửi bới mà nói lại một cách nhẹ nhàng bình tĩnh, nhưng mà bạn không đc quyền la lối và lớn tiếng với nhân viên – đó là quy định của Canada bên này, nó sẽ nói lại là: “Bạn làm được không? Bạn làm trong vòng 1 tiếng được không? Bạn có biết làm thu ngân không, biết đếm tiền không, biết canada có bao nhiêu loại tiền xu hay không? Cách đếm tiền không? Biết sử dụng máy móc không? Mà bạn mong đợi nhân viên làm trong 1 tiếng rồi sử dụng các thứ”. Đó, nó không hề làm lố, hay xúc phạm bạn gì hết. Dĩ nhiên bạn phải có sự bình tĩnh và có phong thái của một nhà lãnh đạo để bạn trả lời lại, và bạn phải chứng minh được bạn làm được thì người khác cũng làm được.
Nhiều người quen cách làm việc ở Việt Nam rồi sẽ nói tại sao làm lãnh đạo cấp cao các thứ, mình là cấp trên, mình sai nó vô đây làm việc thì nó không thích thì mình đuổi thôi chứ? bên đây nó không dễ đuổi như vậy, và bên đây mọi thứ đều có quy trình và nó phải hợp lý. Công nhân, nhân viên được bảo vệ bởi nhà nước, được bảo vệ bởi Union (tạm dịch là công đoàn) và luật pháp, bạn không được quyền lớn tiếng, bạn không được dùng từ xúc phạm. Lỡ như mình có lỡ nói từ “Fuck* một cái, là mình ra đi.
Mọi thứ bạn phải giải thích một cách hợp lý, để nhân viên nó phục và nó làm được. Nhân viên cãi lại như vậy không có gì sai hết, đó chỉ là một thắc mắc rất là bình thường, bình tĩnh, nó dùng lời lẽ bình thường; nó không dùng lời lẽ giỡn mặt với mình là được vì nó có quyền dc hỏi và nó dc bảo vệ; bạn không thể đuổi nó vì nó không nghe lời, chỉ vì nó hỏi như vậy được. Chừng nào nó làm sai, nó làm không đúng thời gian quy định, chừng nào nó làm thay vì time frame là 1h mà nó làm 2h , 2h30p thì mình có thể đuổi nó được , nhưng đằng này bạn không làm được, thì nhân viên nó sẽ kiện lên cấp trên, kiện lên tập đoàn, kiện lên HR là bạn không làm được mà bạn ép nó thế này thế kia. Với lý do bạn là cấp trên, bạn muốn đuổi là đuổi – không thể đưa lý do như vậy để đuổi một người, bên này nó khác là vậy. Người ta có quyền được nói, được hỏi, miễn sao bạn biết cuộc chơi nó như thế nào, bạn biết là nhân viên có thể qua mặt bạn được bằng cách bào để bạn phòng tránh, có bằng chứng để bạn nói lại và thể hiện được là bạn đúng thì bạn sẽ an toàn.
Bên đây cấp càng cao càng dễ bị đuổi hơn nhân viên nữa. Nhân viên được bảo vệ nhiều lắm, làm cấp cao là căng lắm, nên mình mới nói bạn ở Việt Nam, mà bạn được ngồi với vị trí rất là sướng rồi, chỉ ngồi chỉ tay 5 ngón thôi và bạn không biết gì ở bên ngoài hết; qua bên đây bạn vẫn giữ phong thái đó, giữ cách làm việc đó thì khó tồn tại bên này lắm, trừ khi một số ngành nghề nhất định. Nhưng những ngành nghề nó liên quan tới vận hành, quản trị; những ngành nghê phải để ý đến cuộc chơi, mọi thứ bên ngoài như mình nè, mọi thứ trong công ty diễn biến như thế nào, thực tế ra sao, từ diễn biến thực tế mới phân tích số liệu hợp lý được. Như mình nói: nếu như bạn chỉ biết excel, bạn chỉ biết trong đầu là những số liệu, bạn không biết thực tế nó như thế nào, tại sao nó như vậy, mọi thứ sảy ra đều có lý do của nó thì bạn sẽ không thể giải thích được.
Một ví dụ nho nhỏ khác: là một mặt hàng, bạn nhập về 5 món, hết một tuần bạn còn lại 2 món, vậy suy ra bạn bán được 3 món hả, không có đâu bạn ơi. Nếu như thực tế bạn chỉ nhìn vào excel bạn sẽ không hiểu, nhưng nhìn vào thực tế, bạn sẽ hiểu, ba món này có thể là : bán rồi, bị ăn cắp, bị hư hại không bán được phải vứt đi này, etc. Có nhiều thứ sảy ra trong cuộc sống lắm, tình trạng ăn cắp nè, người ta nói Canada cũng có ăn cắp hả? Rất nhiều là đằng khác đặc biệt là trong retail, một ngày có thể có thể mất 200 đô tiền giá trị hàng hóa vì bị ăn cắp là bình thường, bạn nhân lên bạn thấy đi hết bao nhiêu một ngày rồi đó. Và bạn phải suy nghĩ cách làm gì để giảm những thứ ấy, để tính toán như thế nào để phòng tránh những thứ đấy, làm sao để hiệu quả, dẫn đến làm sao để xử lý con số cho hợp lý; nếu bạn chỉ ngồi văn phòng, bạn có biết được không? Nên mình nói những công việc thuộc về lĩnh vực mình đang làm như thế này, nó cân rất nhiều sự phân tích, sự quản trị con người, sự quản trị vận hành, rất là nhiều thứ bên này, rất nhiều thứ thực tế mà bạn cần phải biết.
Một lần nữa, bạn không cần phải là người giỏi nhất, những ít nhất bạn phải biết bạn đang làm gì, và bạn phải biết cuộc chơi nó diễn ra như thế nào để bạn chơi cho đúng, nhiều người cũng nói làm vậy cực quá, bị bóc lột. Quản lý hay giám đốc vận hành mà làm vậy cực quá, hổng như Việt Nam, hổng có ngồi một chỗ như Việt Nam. Nhiều người cảm thấy bóc lột, thì mình cảm thấy do quan điểm của mỗi người thôi, nếu bạn cảm thấy cuộc sống ở Việt Nam nó quá tốt rồi, nó quá nhàn rồi, thì bạn có thể ở Việt Nam, chứ bên đây có làm thì mới có ăn, và bạn phải làm hiệu quả thì bạn mới có ăn. Dĩ nhiên bên đây, mình cũng có văn phòng để mình ngồi chứ, nhưng mình có muốn ngồi hoài không, mình muốn đạt được sự hiệu quả tối đa trong việc quản lý trong việc vận hành, thì mình có ngồi một chỗ hoài hông? KHÔNG, bởi vì mình không thích, bởi vì ngồi một chỗ mình không biết moẹ gì hết trơn á, mình không đi vòng vòng mình nói chuyện với người này, người kia, nhìn thực tế cuộc sống như thế nào, thực tế diễn biến trong siêu thị như thế nào, thực tế diễn biến trong sân bay như thế nào thì mình sẽ khó tồn tại trong công ty lâu dc vì chả thể đóng góp gi dc từ góc nhìn thực tế. Trong siêu thị có người ăn cắp đồ, chĩa súng vào nhân viên mình, rồi mình trong văn phòng, nhân viên mình chết thì sao? Đúng không? .
Rồi nhiều hướng sảy ra trong siêu thị lắm, nhiều hướng sảy ra trong sân bay lắm, mình không thể nào ngồi yên một chỗ; mình vẫn có ngồi, có tính toán này kia những dĩ nhiên mình sẽ đi lại, nhìn cái này, nhìn cái kia, ngó ngang các thứ rồi quản trị con người các thứ. Nếu bạn coi đó là bóc lột thì mình nghĩ đất nước này không dành cho bạn lắm, bởi vì họ cần rất là nhiều thứ đòi hỏi bạn làm chức cao bạn phải thể hiện bản thân của bạn. Dĩ nhiên, tiền nào của đó, bạn càng lãnh đạo tốt thì bạn sẽ càng nhiều tiền, ở đây ko phải là nói các bạn phải làm việc cật lực như 1 nhân viên, mà là bạn phải biết định hướng, lãnh đạo và giao việc cho đúng ngừoi đúng cách sao cho hiệu quả.
Bên này không có nhàn rỗi, tối tối rủ nhau đi cafe, đi nhậu các thứ, sáng đi làm tối đi nhậu như VN; bên này là mạnh ai nấy sống, ai cũng bận rộn làm việc hết trơn á. Cho nên đất nước này là đất nước của cơ hội, của công việc, đất nước của người làm việc, mình làm bởi vì mình vui với việc đấy, mình vui với những gì mình đang làm, còn nếu bạn không vui thì bạn khó sống ở bên này lắm. Cái đó là quan điểm của mỗi người, mình từng ở Việt Nam mình biết, ở Việt Nam nó nhàn hạ hơn, nhờ mối quan hệ xin vô làm dễ dàng, ở bên đây có mối quan hệ chưa chắc bạn được vô nữa, bạn phải phỏng vấn đàng hoàn, bạn phỏng vấn rớt thì cũng bình thường cho dù bạn có quan hệ, được ai giới thiệu cũng vậy thôi. Bên đây nó phụ thuộc vào năng lực và nó phụ thuộc vào cái việc bạn làm như thế nào, bạn phải thể hiện mình.
Bạn không cần phải là người giỏi nhất, nhưng bạn phải biết là ai là người giỏi nhất để làm việc đấy,và phải quản lý người ta như thế nào để người ta không qua mặt mình, người ta sẽ làm như định hướng của mình để cho công việc cuối cùng nó sảy ra hợp lý, mọi thứ nó diễn ra tốt đẹp là được, định hướng của người ta là một chuyện rất là khó.
Chúc các bạn thành công!
