Kinh nghiệm du học của rất nhiều bạn cũng như chính bản thân mình sẽ được chia sẻ cụ thể trong bài viết này, dù cho bạn có chuẩn bị kỹ lưỡng cả về tâm lý lẫn vật chất đến đâu thì chắc chắc không ít thì nhiều vẫn bị choáng ngợp bởi những điều mới mẻ, có khi vô cùng thú vị, có khi lại đầy nước mắt.
Cũng như bất kỳ ai khi quyết định chọn một vùng đất mới sinh sống, mình đã rất lo lắng và bỡ ngỡ với nhiều điều lạ lẫm để tập lối sống và cách suy nghĩ mới nhằm thích nghi nhanh cuộc sống ở Canada, dù mình đã tìm hiểu rất kỹ vài tháng trước khi bay qua từ bạn bè và internet. Những cái dưới đây là mình đã trải qua hy vọng giúp các bạn aware được phần nào để chuẩn bị tinh thần trước
Thèm đồ ăn Việt Nam
Tất cả mọi món ăn Việt Nam đều là sơn hào hải vị khi phải sống xa quê, từ bánh mì cho đến gỏi bò hay bắp xào tôm bơ bánh tráng trộn là những thứ street food tưởng chừng rất tầm thường nhưng gây sặc nước miếng khi nghĩ về nó trong lúc ngồi bus hay học bài. Hồi ở Việt Nam mình ít khi nào ăn chả giò vì nó dầu mỡ và somehow mình không thích, cớ gì qua Canada được 1 tháng trời ơi mình thèm nó mà có tuần mua ở chợ tàu mấy bịch chả giò tôm cua về chiên ăn với rau hết 5 ngày liên tục, chắc là cơ thể thiếu chất chả giò 😃 Nhà hàng ở Canada sẽ nấu ăn không hợp khẩu vị vùng miền đúng như những món ăn ở Việt Nam, nên thời gian đầu qua sẽ hơi khó ăn với một số bạn kỹ tính trong việc ăn uống.
Ấn tượng mạnh mẽ nhất với mình về món ăn là lần mình đi công tác ở Calgary vào nhà hàng Việt Nam gọi tô bánh canh cua mà họ mang ra cái tô cọng bánh canh giống mì U-don còn cua là thanh cua, và bên trong tô “bánh canh cua” có cả xúp lơ xanh broccoli nữa ahihi cho nên thôi mình vẫn thấy Toronto là thiên đường ăn uống với quá trời nhà hàng Việt Nam ngon miệng như : Phở 90, Phở Anh Vũ, Cửu Long Miền Tây, Quán Đà Nẵng, I Love Phở, Hà Nội 3 seasons…
Nhớ nhà : Homesickness
Chắc là ai cũng phải trải qua, nhất là mùa đông dễ bị seasonal depressions, cơ thể và đầu óc dễ suy nghĩ tiêu cực và buồn phiền vô cớ, đại khái là dễ bị stress trầm cảm í. Hồi trước khi đi mình cũng nghe vài chuyện về vấn đề này nhưng không nghĩ nó ghê ghớm đến vậy cho đến khi tự bản thân trải nghiệm. Nhớ nhà và người thân nhiều lắm, đôi khi là look-back về cuộc sống hồi xưa ở Việt Nam với bây giờ, cảm thấy nó chơ vơ lạc lõng sao sao đấy.
Nhất là những người có gia đình như mình ở xa vợ con thì càng buồn tủi nhiều hơn. Lúc mình đi là vợ mình mang bầu bé thứ 2 gần sanh nở nữa, đến gần Christmas mình chỉ có thể nhìn con chào đời qua video call thôi. Nói ra hơi mắc cỡ nhưng thật sự khi sống xa nhà ở trong căn phòng tầng hầm ẩm thấp thiếu ánh nắng nó khiến mình đôi khi mít ướt ngồi khóc vẩn vơ. Sau đó mình chịu khó ra ngoài nắng chơi nhiều hơn chút, uống vitamin D3 và đi đây đi đó kiếm việc gì làm cho qua hết thời gian ở Thư viện trường là đỡ hơn. Again, cái seasonal depression vào mùa đông rất là đáng sợ chứ không phải là tuyết lạnh, các bạn sắp qua nên cẩn thận.
Quy đổi tỉ giá và tiếc tiền
Tháng đầu tiên là xài tiền cứ hay quy đổi ra vnd rồi thấy tiếc quá chả dám tiêu xài gì. Kiểu như thấy mình đi làm cặm cụi ở Việt Nam để dành một mớ đem qua đây giống như quăng tiền qua cửa sổ í, VND17,000 mới bằng $1, giả sử làm 1 ngày ở Việt Nam 500k thì mới có $30, đi bus khi chưa có thẻ tháng 1 lượt đi về mất $7.5 và ăn tô phở $10 uống ly café $4 là toi gần hết rồi ahihi lúc mình mới qua là gần cuối tháng nên chưa mua được thẻ bus tháng, đi đâu làm giấy tờ toàn gom lại đi 1 lèo từ sáng tới chiều tối mới về nhà để đỡ tiền bus, mang theo bánh mì và bơ đậu phộng để ăn đỡ phải ăn ngoài tiệm tốn kém.
Vài tháng sau khi đi làm có income và những chi tiêu ổn định rồi thì sẽ đỡ tính toán quy đổi tỉ giá hơn. Đôi khi thèm tà tữa thì thấy cũng không phải là quá mắc cho 1 ly Large size $5, uống xong hưng phấn vui vẻ sẽ có sức học và làm nhiều hơn nè. Sống ở Canada quen dần thì sẽ thấy chi phí ăn uống so với thu nhập thì khá là rẻ, nên các bạn cứ ăn uống sao cho đảm bảo có sức khỏe tốt, có sức khỏe là có tất cả.
Thời tiết và mùa đông
Thời tiết ở Canada rất là thất thường, có khi sáng đến trưa rất nóng nhưng chiều đến là trở lạnh đột ngột có khi chênh lệch 10~12 độ trong ngày là rất bình thường, nên bạn đi đâu cứ mang theo áo khoác cho chắc, mình bị cảm lạnh cũng vài lần vì vụ này do quên mất mình hết tuổi 17 bẻ gãy sừng trâu rồi. Trước khi ra đường là cứ check app Weather để xem nhiệt độ hay có bão tuyết hay gì không mà mang theo đồ và chuẩn bị cho tốt ạ. Ở chừng 2 mùa đông là quen và thấy bình thường ngay thôi, đôi khi mùa đông giống như một mùa hạn hán kéo dài ở quê hương, hôm nào trời mưa xuống mát thì thấy dễ chịu ngay. Ở Toronto tầm tháng 3 tuyết tan là thấy mùa xuân phơi phới chuẩn bị các món ăn chơi nhảy múa cho xuân hè và thu đi ngắm cảnh 😉 trái với tưởng tượng của mình hồi ở Việt Nam là Canada lạnh băng giá quanh năm.
Ở Canada có 4 mùa rõ rệt, mùa Xuân mát nhiều hoa như Đà Lạt, hè thì nóng như Sài Gòn, Thu heo mây như Hà Nội, mùa Đông chỉ có 4 tháng ở Toronto cũng như các nước có tuyết dĩ nhiên là lạnh nhưng chỉ khi nào bạn phải đi bộ ngoài trời hay chờ bus thôi, còn lại trong nhà trên xe bus&subway và các tòa nhà ở Canada đều có hệ thống sưởi nên winter jacket cứ mặc vào cởi ra suốt vì nóng đổ mồ hôi
Giao tiếp và học hành làm việc bằng English 100%
Dù là bạn đã có một trình độ English kha khá thì vẫn sẽ ít nhiều bị shocked với tốc độ nói chuyện của Torontonians ( cũng kiểu nói nhanh như ăn cướp của New Yorkers ) sẽ khiến bạn hơi bối rối cứ phải pardon me hoài. Cứ bình tĩnh nhờ họ nói chậm lại để bạn hiểu, hầu hết người ở Canada đều rất dễ thương tốt bụng và nhiệt tình, từ anh Cảnh sát Hải quan ở cửa khẩu cho đến cô làm giấy SIN ở Service Canada hay bác lái xe bus, tất cả họ rất tận tâm và kiên nhẫn sẵn sàng giúp đỡ những người mới nhập cư.
Câu chuyện này sẽ khác hoàn toàn nếu các bạn có dịp đi qua Mỹ hoặc chỉ cần đến biên giới với Mỹ gặp các anh cảnh sát Mỹ ở thác Niagara Falls là muốn quay về gặp CBSA ở Canada ngay ahihi việc học ở Canada cũng khác nhiều với văn hóa học và làm ở Việt Nam, các bạn đều phải đọc sách trước và làm teamwork nhiều hơn thì mới làm kịp assignments hiệu quả. Nếu chỉ lên lớp mà không chuẩn bị gì rồi trông chờ vào giáo viên giảng bài cho là bạn sẽ bị hoang mang vì 1 buổi học có thể học 2~3 chương trong sách cưỡi ngựa xem hoa rất là bình thường, không tự làm homework trước là sẽ không theo kịp tốc độ học.
Tập đặt hẹn book appointment trước khi đi gặp ai hay làm gì
Ở Canada họ tính thu nhập theo từng giờ làm việc chứ không phải nhận lương tháng như ở Việt Nam, nên hầu như ai cũng bận bịu đủ thứ việc. Các chỗ dịch vụ muốn đến làm đều phải gọi điện thoại đặt hẹn trước thì họ mới xử lý cho bạn chứ không phải chạy ra hê lên là họ làm cho liền. Ngay cả bạn bè hẹn hò catch up với nhau cũng phải hẹn trước 2 3 tuần để sắp xếp công việc. Khi quen với guồng quay cuộc sống ở Canada : học làm đi siêu thị nấu ăn dọn dẹp rồi lại job job job thì tự nhiên bạn sẽ thấy 1 tuần hay 1 tháng ở Canada nó trôi lẹ hơn cuộc sống ở Việt Nam.
Quay qua quay lạ là cuối tuần hết tháng rồi, nên thời gian là vàng bạc, ai chuẩn bị tốt kỹ lưỡng thì khi cơ hội đến sẽ đón nhận kết quả tốt hơn những ai cà lơ phất phơ. Biết sắp xếp thời gian và quản lý khối lượng công việc để có work-life balance là một điều nên thực hành thường xuyên ở Canada.
Tập đi phương tiện công cộng bus & subway & streetcar
chắc hẳn ai mới qua Canada cũng hiếm khi mua xe hơi liền, thời gian đầu đều phải tập làm quen với việc đi public transportation như này, không có tiện theo kiểu lên xe máy phóng ra cái đi liền. Chờ bus có khi cả 15~20 phút là bình thường. Quoải nhất là những lúc mệt lên subway cái ngủ quên đi thẳng từ eastbound sang westbound hoặc chỗ yellow line ở TTC của Toronto nó chia ra hướng North & South mà cứ hay đi loằng ngoằng lộn hướng ở trong Union station.
Ở các thành phố nhỏ thì còn đỡ chứ lần đầu mình đến Toronto bị ngợp với hướng đi Đông Tây Nam Bắc của bus & subway. Chuyện lạc đường rất là bình thường trong thời gian đầu sống ở Canada, những lúc này các bạn cứ mạnh dạn hỏi đường đi từ locals họ sẽ chỉ bạn nhiệt tình, ở vài tháng đi nhiều dần sẽ quen thôi không có gì phải ngại cả, có bạn bí quá gọi 911 ra cảnh sát cho lên xe chở về nhà luôn ahihi
Tập nói Thank You, Sorry, Excuse Me, Please nhiều hơn
Có khi chả phải lỗi mình nhưng theo văn hóa Canada thì cứ say sorry cũng chả chết ai mà hai bên đều vui vẻ hehe một câu châm biếm của dân Mỹ khi nói về người Canada là muốn Canadians xin lỗi chỉ cần đạp lên chân nó thôi 😊 có những cái văn hóa mới tưởng chừng rất nhỏ nhưng đã đến đây sinh sống các bạn nên tập nhớ và thực hành theo để họ đừng nhìn mình theo kiểu dị nhân. Đại khái ở chỗ public đừng ăn to nói lớn cười hô hố, đi ra/vô thì giữ cửa cho người đi sau vô/ra chung, ăn ở nhà hàng xong thì Tip 10~15% tùy bạn, tập nói Thank You bất cứ yêu cầu gì từ mình hay ai làm gì cho mình, nói Please khi phải nhờ ai làm gì, nhiều khi mình than phiền về vấn đề nào đó thì cũng phải nói please với họ.
Đôi khi chỉ vì không hiểu văn hóa và hạn chế về English mà bạn sẽ bị coi là “rude” trong mắt họ. Cứ từ từ trải nghiệm và bình tĩnh học hỏi luyện tập thôi các bạn, không ai biết tất cả mà đặc biệt là chân ướt chân ráo mới sang Canada có nhiều thứ cần học hỏi.
Bỏ mặc cảm và tự ái cá nhân
Văn hóa ở Canada rất là bình đẳng và mackeno, hầu như chả ai quan tâm câu chuyện của bạn, tự bạn cảm thấy làm gì là tốt cho cuộc sống bạn thì làm. Ví dụ như có những bạn Canadians bản xứ ở đây chỉ học xong High School xong đi làm phục vụ, sửa nhà, hay chạy Uber với các bạn ấy thu nhập 1 tháng 3~4k $ là đủ enjoy cuộc sống, không đánh giá cá nhân, không có chuyện con nhà người ta, không cần địa vị cao hay này nọ. Miễn sao bạn happy với những gì bạn đang làm là đủ. Hồi mới qua mình cũng hơi bị buồn vì đang làm kỹ sư văn phòng cào bàn phím mát mẻ ở Việt Nam qua đây tự nhiên đi làm part-time đủ thứ công việc tay chân này nọ. Một cô Canadian kia mới ngồi nói với mình là chả có gì buồn cả, cuộc sống là phải thích nghi và thay đổi.
Ví dụ như cổ làm giữ trẻ, đi ăn nhà hàng thì mình phục vụ cổ, đến lúc mình gửi con cho cổ giữ mình lại là khách hàng của cổ. Cuộc sống này hoạt động theo cách đó mà, ai cũng có một giá trị và đóng góp riêng cho xã hội 😊 Người ta thống kê ở Bắc Mỹ này trung bình làm ra $75,000 annually là vừa đủ hạnh phúc, làm nhiều hơn mức này không làm bạn hạnh phúc hơn bao nhiêu mà sẽ stress hơn nhiều vì công việc hoặc vì phải đóng thuế nhiều. Cho nên, again, work-life balance và bỏ qua những chuyện cũ tập trung vào hiện tại thì tương lai sẽ tốt đẹp. At the end of the day, bạn cũng chỉ cần một công việc yêu thích
