“Start early” có nghĩa là bắt đầu sớm. Mình biết trong giai đoạn này các bạn đang chuẩn bị hoặc mới qua Canada du học nên mình cũng muốn chia sẻ cho các bạn cách “bắt đầu sớm” trong mọi thứ một chút xíu.
Cái việc bắt đầu sớm này nó bắt đầu từ cái suy nghĩ, từ sự tính toán trước ví dụ như: việc bạn viết đơn xin việc trước khi qua Canada đã là một tính toán trước, bạn khoanh vùng nơi bạn sẽ xin việc, bao nhiêu hàng quán, hàng quán đó ra sao đã là một sự bắt đầu sớm rồi.
Bây giờ, mình sẽ chia sẻ thêm cách mà mình tính toán thêm nữa, các bước tiếp theo là cái gì. Đó chính là khi các bạn qua đây, đừng quá dành nhiều thời gian cho cái việc mà làm quen, đi chơi nhong nhong các thứ. Qua là nên đi làm mọi thứ liền: số an sinh xã hội (SIN), thẻ ngân hàng, lên trường lấy thẻ sinh viên liền, etc. Vì giống như khu mình ở, mình học hồi trước thì thẻ sinh viên sẽ được đi bus miễn phí, mà cái xe cũng giống như cái chân của bạn bên này vậy. Do đó, bạn phải nhào lên trường lấy cái thẻ sinh viên liền để đi bus miễn phí (cái này tuỳ trường nhưng bus là cái chân của bạn bên này thật). Có nghĩa là trong vòng 1-2 ngày đầu bạn nên phải xong hết các việc đó. Trong 1-2 ngày đầu thôi nha, đừng dành thời gian để hưởng thụ nghỉ ngơi nhiều quá, ý mình là đừng phụ thuộc vào việc đi tham quan, đi chơi quá nhiều. Hãy lo việc của bạn trước đã, đây chỉ là một kinh nghiệm của mình thôi.
Rồi 1-2 ngày sau đó, mình đầy đủ giấy tờ rồi thì mình tha hồ đi xin việc liền ngay sau đó. Giao lưu thì cũng có giao lưu, gặp bạn bè mới cũng có, nhưng lo cái việc của mình trước đã – đi xin việc trước đã (việc này mình nghĩ cực kì quan trọng đó chứ và giai đoạn này thay vì ngta mải mê đi chơi giao lưu hưởng thụ shopping này kia thì mình đã bắt đầu sớm bằng cách đi xin việc trước rồi)
Du học phải học tốt ngay từ những ngày đầu
Sau khi mình có việc rồi, thì tiếp tục tính toán tiếp. Tính toán là khi mà bạn có việc thì tiếp theo là cái gì. Học tốt đúng ko? Mình nói thật với các bạn là học kì 1 và học kì 2, hai học kỳ đầu của Canada này, thường là hai học kỳ dễ lấy điểm nhất (thường thôi nha cũng có thể tuỳ ngành). Vậy tại sao các bạn lại không học tốt ngay từ đầu? Để về sau đỡ, điểm cao sẽ kéo điểm của các kỳ sau lên.
Mình sẽ kể chuyện cho các bạn nghe về năm đầu của mình để các bạn tính toán. Mọi thứ chỉ gói gọn trong năm đầu thôi nha. Học kỳ đầu, các bạn cố gắng học thật tốt, lấy điểm thật cao ngay từ đầu luôn để đỡ sau này. Bởi vì những môn ở học kỳ đầu rất là dễ, đối với mình thôi nha, mình học ngành Logistic, thuộc khối Business, học toán dễ ẹc, toán học mấy cái tầm xàm, con nít cũng biết nữa, rồi những môn accounting này kia cũng dễ nữa. Nói chung là các bạn cố gắng lấy điểm thật cao, phải tính trước trong đầu nha, chứ không phải cứ thế mà học, tới đâu hay tới đó. Các bạn phải đặt mục tiêu trước, cho nên hai học kì đầu, mình đạt dc GPA học kì 1 là 4.0/4.2 và học kỳ 2 mình được 4.1/4.2. Đó là bởi vì mình biết nó sẽ dễ trong hai học kỳ đầu, các bạn cố gắng lấy điểm thật cao trước đã. Đây là một sự tính toán trước. Đồng ý rằng bên đây điểm không nói lên được điều gì nhưng có thì vẫn là một vốn liếng cho bạn khi ra đời sau này. Là một vốn liếng nhỏ nhỏ thôi, nhưng nếu các bạn có thể làm được thì tại sao không đúng không ạ? Tiếp đến, mình thấy mình được điểm cao, thì tiếp theo sẽ là học bổng (ai bảo điểm cao ko thể giúp ích gi đúng ko nào?). Mình đã được học bổng $1,000 nhờ vào cái điểm cao đó và đương nhiên nhờ những thứ khác nữa nha. Nhưng dù gi GPA là một cái yếu tố quan trọng để đạt được học bổng, vậy tại sao không cố gắng để lấy sớm đúng ko ạ? Hai học kỳ đầu là hai học kỳ dễ lấy điểm nhất, tại sao không? Đó là sự tính toán bắt đầu sớm đó.
Làm thế nào để có học bổng du học ở Canada
Muốn có học bổng, sau một năm đó nha, thì phải cần những mối quan hệ, thư giới thiệu. Từ đâu có? Từ việc đi volunteer. Đi volunteer nhiều vào, đi nhiều rất có lợi. Đi tình nguyện là cơ hội cho các bạn giao lưu với các bạn mới, cải thiện tiếng anh, có mối quan hệ. Nếu bạn làm tốt sẽ xin được thư giới thiệu học bổng và thư giới thiệu việc làm từ những người quản lí volunteer của bạn. Bạn kêu người ta viết đơn cho bạn, viết thư cho bạn để bạn xin học bổng giống như mình. Đó là một trong những yếu tố quan trọng nữa, cũng nên bắt đầu sớm suy nghĩ về nó sớm hơn người khác kịp nhận ra để còn cố gắng thực hiện và đặt kế hoạch mục tiêu cho mình chứ nhỉ? (Và mối quan hệ từ mấy volunteer này cũng có lợi ở Canada này các bạn nhỉ?)
Và nếu được nữa các bạn tính toán về việc xin học bổng giống như mình, sau một năm. Học bổng bên này 1 ngàn, 2 ngàn, 3 ngàn, cũng không nhiều lắm đâu, tiền học bên này các bạn cũng biết cũng mười mấy ngàn: 15 ngàn – 16 ngàn, thì học bổng cũng như muối bỏ bể mà dù gì thì mình có học bổng 1 ngàn mình đi mua laptop cũng được, cũng làm đẹp hồ sơ các thứ. Các bạn nhớ kỹ nha: việc học không thì không giúp bạn có việc làm, bạn phải suy nghĩ và bạn phải đạt được nhiều thứ hơn nữa. Và mình hay nói khi mình còn học ở Fanshawe college ở London, Ontario, mình làm President, mình làm các buổi giao lưu, chia sẻ với mọi người thì mình chia sẻ trung bình 30 – 40 người một phòng, mình đứng trên khán đài, mình thường nói với các bạn là: “khi người khác còn chơi, thì các bạn hãy cố gắng làm, cố gắng học hỏi, cố gắng bắt đầu sớm những dự định của bạn, tính toán đến giai đoạn nào bạn phải đạt được cái gì và khi người ta bắt đầu hối hả, bắt tay vào làm rồi thì là lúc các bạn nghỉ ngơi, nghỉ ngơi một chút thôi, sau đó lại tiếp tục bắt đầu đặt mục tiêu tiếp theo nữa. Đừng bao giờ dừng lại, khi người ta chơi thì bạn làm, khi người ta làm thì bạn xả hơi được một chút rồi, hoàn thành rồi. Không bao giờ là quá muộn để bắt đầu sớm. Khi người ta qua đây còn mải mê giao lưu, đi mua sắm rồi đi chơi, đi tham quan, bạn bắt tay vào làm liền, làm giấy tờ đi làm, đi xin việc liền, khi đó người ta mải mê chưa nghĩ tới đâu. Tới lúc người ta bắt đầu mải mê đi tìm việc làm thì bạn đã lãnh lương tháng thứ mấy rồi và bắt đầu giàu hơn người khác rồi. Đúng không ạ?”
Ngoài cái đó ra, mình còn tính toán thêm một bước nữa. Lúc mà mình đi làm, lúc đầu mới vô, mình chạy bàn thì mình sẽ không được làm nhiều tiếng. Các bạn biết là sinh viên được làm hợp pháp 20 tiếng một tuần ở ngoài trường, còn ở trong trường thì làm không giới hạn nên là chưa bàn ở đây. Mình mới vô, mình đâu biết gì đâu, thì đương nhiên không làm nhiều tiếng rồi, mình chỉ được làm 8 tiếng một tuần thôi, mà chỗ làm đó rất là xa nữa. Các bạn nghĩ coi, một tuần mình làm có 8 tiếng mà mình phải bỏ thời gian 1 tiếng rưỡi lên đó và 1 tiếng rưỡi đi về, đi lên đi về không là 3 tiếng, mà mình lên chỉ làm có 4 tiếng xong rồi đi về, nhưng mà mình vẫn cố gắng làm. Bởi vì sao, bởi vì mình tính toán như thế này nè. Chỗ làm của mình muốn có nhiều giờ thì bạn phải thật giỏi, phải nhanh, phải chính xác và bạn phải biết cách suy nghĩ, biết cách giải quyết vấn đề v..v. Nói chung càng giỏi bạn sẽ càng có nhiều giờ làm và càng có nhiều tiền tip. Bên này server sống nhờ tiền tip mà, chắc các bạn cũng biết rồi. Thì mình sẽ cố gắng làm thời gian trở nên hữu ích như sau, có nghĩa là một tuần mình làm có 8 tiếng thôi nên mình còn 12 tiếng rảnh, mình chăm chú để học tốt, bạn phải tận dụng những gì bạn đang có nha, chứ không phải 12 tiếng rảnh mình đi chơi. Như mình đã nói, bạn phải học tốt ngay từ đầu, có nghĩa là bạn nên dành thời gian đi tình nguyện, thời gian đó bạn đi học, bạn cố gắng học. Cái gì cũng không có lãng phí hết, tận dụng thời gian của bạn tối đa.
Gây dựng các mối quan hệ khi đi du học
Và sau đó mình tính toán, mình suy nghĩ mình là siêu dự bị. Siêu dự bị là sao, siêu dự bị là thằng nào nó bị đau ốm hay nó bận việc không đi làm được, mình vô thế. Cứ hễ có gì là mình vô thế. Có nghĩa là tần suất xuất hiện của mình ngày càng nhiều lên thì chủ sẽ nhớ mặt. Mình cố gắng làm thật nhanh, thật giỏi, thật chính xác nữa. Mình được mệnh danh trong chỗ làm là 1 đứa vừa nhanh vừa chính xác. Bà chủ nói thẳng vào mặt mình là “Cô biết, con không bao giờ làm sai”. Cái ngày nào bả biết mình làm sai là bả biết mình đang bị bệnh hay có một vấn đề mình đang suy nghĩ trong đầu mình, mình đang buồn hay gì đó, chứ mình không bao giờ làm sai. Mình đã từng ghi trong đơn xin việc của mình, sau 1 năm đi làm, một ca 4 tiếng mình có thể phục vụ 200 – 250 khách mà không sai một order nào (chưa tính take out là riêng nữa).
Nhà hàng đó rất là lớn, phục vụ rất là bài bản, đồ ăn khai vị phải ra cùng lúc không để một người nào chờ hết, đồ ăn chính cũng phải ra hết không để người nào chờ. Không phải là đem lắc nhắc lắc nhắc, bừa bộn, không có quy tắc bởi vì nhà hàng đó rất là lớn, khá là chuyên nghiệp. Đầu bếp, cách đi đứng, phục vụ đều phải học hết. Mình là một siêu dự bị, và các bạn biết sao không, khi mình đã giỏi rồi thì người ta sẽ cần mình, lúc đó mình sẽ đi từ 8 tiếng một tuần lên thành 20 tiếng một tuần, thậm chí người ta còn hỏi mình làm thêm nữa, nhưng mình không được đi làm quá 20 tiếng nên mình từ chối. Và mình còn được ưu ái thêm nữa, nhiều tiền tip nè, rồi được chọn ca làm mình thích nè, ví dụ: mình thích làm ca thứ 7, chủ nhật thì mình làm, mỗi ngày 10 tiếng, ví dụ vậy. Nói chung là mình được ưu ái bởi vì mình giỏi, nhanh và chính xác. Người ta nói mình là mình chỉ cần vô 3 tháng thôi, mình giỏi và nhanh bằng thằng làm 3 năm ở đó rồi. Đó là bạn phải tính, bạn phải vươn lên từ từ, bạn hiểu ý mình mà nhỉ?
Làm gì khi đi co-op thực tập ở nước ngoài
Tính toán sao nữa, có công việc ổn định rồi nè, học okie rồi nè. Bắt đầu suy nghĩ, hết học kỳ 2 mình phải đi co-op đúng không. Vậy phải bắt đầu sớm, bắt đầu sớm như thế nào? Đi hỏi các mối quan hệ mà mình có, hỏi volunteer có chỗ nào tuyển không, etc. Rồi làm đơn xin việc thật kỹ hơn, chuyên nghiệp hơn. Đi hỏi ngay cái nhà hàng mình làm luôn, bởi vì nhà hàng này lớn nên inventory (hàng hoá) nhập về rất là nhiều, mua bán rất là nhiều cần phải quản lý. Và tình cờ Logistics – ngành của mình kiếm việc liên quan khá là dễ, miễn sao bạn hiểu bạn đang làm gì, hiểu bạn đang học logistics là cái gì, chứ không phải là gói gọn trong việc xuất nhập khẩu như Việt Nam hay nghĩ. Thì cái này là quản lí hàng hoá bên nhà hàng thì okie, tại sao mình không hỏi đúng không ạ, mình đang giỏi, đang được lòng mà. Mình đi hỏi, tao còn một kỳ nữa á, rồi mày nhắm mày có tạo việc co-op cho tao được không, không thì tao đi. Thông thường bạn làm giỏi bên này, người ta sợ bạn đi lắm, nhất là vừa nhanh vừa chính xác, đây là hai thứ cực kỳ khó khi làm nhà hàng nha, vừa nhanh vừa chính xác không sai một cái gì là cực kỳ khó nha. Do đó, người ta đồng ý, người ta tạo một cái vị trí mới trong mùa hè để cho mình làm co-op ở đó, thực tập có lương đàng hoàng.
Đó là vị trí inventory assistant – trợ lý về việc quản lý hàng hoá ở đó. Dĩ nhiên không phải nhà hàng nào cũng đủ lớn để nhập hàng số lượng nhiều để phải quản lí nha. Vì đây là một nhà hàng lớn và nổi tiếng, nên họ tạo một vị trí, một cơ hội cho mình ở lại làm cái việc đó. Do đó, bạn phải tính, có nghĩa là từ tháng 9 đến tháng 4 học xong là người ta phải đi tìm co-op, giai đoạn nhiều người phải sốt sắng đi tìm co-op là tháng 3 – tháng 4 (rồi các bạn sẽ thấy). Nhưng vì mình bắt đầu sớm, mình tính toán trước thì ngay từ tháng 12 – tháng 01 mình đã biết chắc chắn tháng 4 – tháng 5 nghỉ hè mình ra là đã có công việc thực tập chờ sẵn rồi. Các bạn có thấy lợi thế của việc bắt đầu sớm – start early không? Tháng 12- tháng 01 mình biết là mình có việc làm trước rồi nên do đó mình cứ nhây nhây mình học tiếp rồi mình đi giao lưu, tình nguyện viên rồi đi làm sự kiện các thứ thôi. Mình yên tâm rồi, mình yên tâm trong lòng mình đã có công việc chờ sẵn mình rồi. Rồi các bạn sẽ thấy gần giai đoạn co-op, nhiều bạn xung quanh sẽ nháo nhào lên đi tìm, bởi vì các bạn ấy không có start early, không có tính toán trước.
Hãy tham gia thật nhiều hoạt động khi đi du học
Mình đã từng nghe một câu nói là “it’s never too late to start early” – không bao giờ là quá muộn để bắt đầu sớm cả. Bạn bắt đầu sớm thì luôn luôn có lợi cho các bạn. Đây chỉ là một vài ví dụ nho nhỏ cho các bạn. Và dĩ nhiên trong quá trình các bạn học ở đây, các bạn nên năng nổ, hoạt bát, tham gia nhiều hoạt động để nhiều người biết đến bạn hơn, đặc biệt là những bạn học khối ngành business như mình. Business là các bạn phải mở miệng, các bạn phải có mối quan hệ, các bạn phải giao lưu, các bạn phải được người này người kia biết bạn giỏi ra sao, chứ không phải học không, học không bạn không có việc làm đâu. Các bạn phải đi volunteer nhiều vô, tham gia các hoạt động ngoại khoá và cố gắng tốt hơn nữa là tìm các volunteer nào mà cùng ngành với các bạn ấy. Hãy nhớ kỹ trong đầu: tất cả mọi thứ liên quan đến ngành của bạn, bạn tham gia vào đều có lợi ích, một lợi ích nào đó, một khía cạnh nào đó đều có lợi ích. Cố gắng làm những thứ liên quan đến ngành của bạn: tham gia câu lạc bộ liên quan đến ngành của bạn, tham gia các cuộc thi liên quan đến ngành của bạn, tham gia các volunteer liên quan đến ngành của bạn, etc. Cố gắng thoát khỏi survival job – công việc sinh tồn như chạy bàn, làm nail,…Mình không hề có ý xúc phạm ở đây nha! Cái việc nào ra việc đó, bạn nhớ rõ nha. Những công việc sinh tồn là những công việc sinh tồn, còn những công việc chuyên nghiệp theo ngành bạn học là những công việc sau này bạn muốn ra trường làm là những công việc khác. Công việc sinh tồn là sinh tồn, chỉ để kiếm tiền một chút thôi. Các bạn nên cố gắng tìm những công việc part time mà liên quan đến ngành của bạn càng sớm càng tốt. Dĩ nhiên nếu bạn học ngành hospitality – quản trị nhà hàng khách sạn, bạn làm phục vụ thì nó liên quan sẵn rồi thì không nói. Các bạn tìm các công việc survival job cũng okie, làm những công việc bình thường để kiếm tiền cũng okie, không gì hết. Mình chỉ muốn nói các bạn hãy bắt đầu sớm, hãy suy nghĩ tính toán nhiều hơn nữa, vươn lên hơn nữa, có một công việc tốt hơn nữa, bởi vì mình biết các bạn qua đây đều giỏi, đều có tư duy, đều có khả năng làm tốt hơn nữa, vậy thì tại sao không đúng không ạ.
Đừng tự cao tự đại
Bạn nhớ kỹ, cho dù bạn là giám đốc, hay bạn là trưởng phòng, bạn giàu cỡ nào ở Việt Nam thì bạn qua đây, bạn bỏ hết công việc ở Việt Nam lại, bạn bắt đầu đi tìm việc làm từ thất nghiệp đi lên. Bạn với một đứa nhóc mới tốt nghiệp qua đây, nó không khác gì nhau mấy, bởi vì cả hai cùng thất nghiệp, cùng qua đây, chưa hiểu biết văn hoá bên này, chưa có việc làm, chưa có mối quan hệ, ví dụ vậy. Thì nó không khác gì nhau lắm trừ những kinh nghiệm ở Việt Nam bạn làm, mà những kinh nghiệm bạn làm ở Việt Nam thì có khi bên đây nó còn không quan tâm. Cho nên, hãy biết bản thân mình là ai, tự đặt mục tiêu cho mình, hãy cố gắng, tự vươn lên, chứ đừng nghe lời người khác, mải mê cuốn theo những cám dỗ bên ngoài. Hãy bắt đầu sớm và hãy biết mình làm gì. Mình nói rồi, cho dù bạn làm ra bao nhiêu tiền một tháng ở Việt (30-40 chục triệu Việt Nam) thì qua đây bạn vẫn là đứa thất nghiệp (bên đây không có tiền sống mới khó thôi, chứ có tiền sống cũng okie tàng tàng cũng được). nếu bạn kiếm được nhiều tiền xong qua đây bạn tự mãn, kiêu ngạo, nghĩ rằng “ờ thế nào tao cũng có việc” nhưng thực chất bạn đi xin việc chẳng ai nhận bạn cả, bạn đang thất nghiệp thì nếu mình so sánh với một người tự mãn như vậy với một cậu bé qua đây biết cố gắng, biết phấn đấu và tự tìm việc làm, tự nuôi sống bản thân và có khi dư một chút để gửi tiền về cho ba mẹ bệnh tật này kia thì mình nghĩ cậu bé hơn bạn nhiều dù bạn có kiếm được bao nhiêu tiền trong quá khứ. Vì trong quá khứ không quan trọng, quan trọng là hiện tại và tương lai như thế nào, cho nên biết mình là ai và cố gắng vươn lên dù mọi hoàn cảnh nào. Hãy bắt đầu sớm trước khi người khác kịp nghĩ ra, kịp nhận ra!
Riêng về bản thân mình trong việc bắt đầu sớm này là mình luôn luôn trong tình trạng có việc làm từ khi qua Canada tới giờ, thời gian thất nghiệp dài nhất ở bên Canada này là 2-3 tuần. Bản thân mình rất ghét, rất tức, rất bực khi mình rơi vào tình trạng mình không có dòng tiền đi vào người mình. Mình rất ghét việc đó, do đó lúc nào mình cũng phải có việc làm thì mình mới an tâm được. Mình qua đây, ba mẹ mình thì sẽ lo học phí còn mình tự lo việc ăn ở của mình. Mình là con người không có giải thích việc mình làm cho ba mẹ mình, mình cứ thế mình làm thôi. Mỗi lần ba mẹ mình hỏi mình có cần tiền không, mình kêu để mình tự lo. Và dĩ nhiên mình cũng hỏi rất nhiều lần, nhà có việc gì, ba mẹ bệnh tật, nhà phải sửa này kia, mình đều nói mình cố gắng gửi tiền về. Cho dù tiền mình không nhiều, nhưng vẫn có những cái khoản để dành cho ba mẹ, dành cho gia đình. Dù mình cãi nhau với gia đình mình rất nhiều từ nhỏ đến lớn, nhưng đó vẫn là gia đình mình. Cho nên để làm những việc này, bạn hãy bắt đầu sớm, nên cố gắng cho bản thân từ rất là sớm và hãy trang bị cho mình những kiến thức, những tài chính nhất định để phòng những trường hợp xảy ra giống như mình. Đặc biệt là mình nghĩ là ba mẹ mình cũng lớn tuổi rồi, cho nên trong khoảng thời gian đi học, cho dù bạn bè mình thất nghiệp ăn chơi vui vẻ ra sao đi nữa, mình vừa đi học vừa đi làm, mình tự tin nói rằng với khoản tiết kiệm của mình lúc đó dành ra riêng cho gia đình ở Việt Nam thì mình có thể bay về Việt Nam bất cứ lúc nào, bất cứ giá vé nào ngay lập tức (này theo nghĩa đen), bỏ học bay về ngay lập tức nếu ba mẹ mình có chuyện gì xảy ra ở Việt Nam. Mình có thể bay về ngay lập tức với số tiền mình đang có lúc đó. Bây giờ thì không nói, vì bây giờ mình đã đi làm rồi, ý mình đang nói lúc mình còn đang là sinh viên. Đó là những thứ mình phải bắt đầu sớm, mình phải tính toán trước, mình phải chú tâm, mình phải cẩn trọng trong mọi việc để phòng hờ những việc xấu nhất có thể xảy ra. Và xấu nhất thì bạn phải giải quyết bằng tài chính, bằng tiền và bằng những cái tính toán của bạn. Cho nên hãy bắt đầu sớm. Start Early! Bạn đừng có tàng tàng, đừng đợi nước tới chân mới nhảy. Lúc đó bạn đã trễ lắm rồi, người ta đã bắt đầu từ lúc nào rồi.
Chúc các bạn thành công, chúc các bạn tân sinh viên mới qua đây du học may mắn, thành công!
